757
25 NOVEMBER 1969
niet worden genomen. Dit kan in onze tijd niet meer zo blijven, want
de mens is mondig aan het worden. Dat is het grote punt waar wij in
deze tijd voor staan. Wat vroeger vanzelfsprekend was wordt nu gevoeld
als een onrecht, als een knellend dwangbuis dat de levensvreugde onder
mijnt. De oude wijze van besturen en leiding geven leidt tot geweldige
frustraties en tot een voortgaand proces van vervreemding, zoals men
overal kan constateren. De mens wordt -- men zou haast zeggen --
wederrechtelijk beperkt in zijn mogelijkheden en vindt daardoor zijn
eigen identiteit niet. Hij voelt zich in feite reeds bij machte zelf de
hand aan de ploeg te slaan maar hij weet zich gekortwiekt door de
hiërarchische verhoudingen, door allerlei vormen van bevoogding en
door het altijd maar weer beschikken van bovenaf.
De mens van nu ziet de stijgende welvaart en de toenemende mo
gelijkheden het welzijn te vergroten, maar hij ziet ook hoe de vruchten
ervan onrechtvaardig worden verdeeld. Hij ziet dat hij in een flat wordt
gestopt waar hij niet in wil zitten. Hij ziet dat zijn kinderen opgroeien
in een omgeving waar zij hun jeugd niet kunnen uitleven. Hij ziet dat
er een volkerenmoord plaatsvindt waartegen niets wordt ondernomen.
Vroeger legde men er zich bij neer dat de leiders verklaarden dat er niets
aan te doen was, nu denkt men zelf na. Nu wil men minstens weten waar
óm het niet anders kan. Democratie kan naar mijn stellige overtuiging
niet meer betekenen dat men zich door een groepje gekozen of eenvoudig
benoemde mensen laat voorzeggen wat er moet gebeuren of wat er moet
worden verzwegen. Democratie moet betekenen: zelf meedoen, zelf mee
denken, zelf mede uitmaken wat de beste werkmethoden zijn, hoe de
vrije tijd moet worden verdeeld, hoe de samenleving moet worden in
gericht, hoe de stad en je huis leefbaar moeten worden gemaakt. Demo
cratie moet betekenen: uiteindelijk zelf mede bepalen hoe de vrede tot
stand moet komen, hoe de geschillen tussen de volkeren moeten worden
opgelost, hoe de armoede van de derde wereld moet worden bestreden.
Dit is wat alle mensen vandaag bezighoudt, bewust of onbewust. Dat deze
vorm van democratie niet kan worden verwezenlijkt verziekt de gemeen
schap, veroorzaakt de gevoelens van apathie, leidt tot de vlucht in het
louter materiële en voert tot het negativisme van ondemocratische wegen
naar een andere wereld, een betere wereld.
Aan deze constructieve wens van de mensheid naar een echte demo
cratie tegemoet te komen vereist een geweldige omschakeling van hen
die zich geroepen voelen richting te geven aan de toekomstige opbouw
van de samenleving. Dit vereist voor alles, ook weer naar mijn stellige
overtuiging, het einde, althans een volkomen verandering van de huidige
partijvormen, want de ware schuldigen die bij demonstraties steeds met
rust worden gelaten, zijn de huidige politieke partijen. Zij zijn de ge
sloten groepen bij uitstek. Omdat zij de vertegenwoordigende lichamen
beheersen, blokkeren zij de democratisering en verhinderen zij het open
gooien van de gesloten structuren. Zij brengen daardoor de democratie
in diskrediet, omdat zij de uitbouw van de democratie, waarvoor wij
in deze periode van de twintigste eeuw staan, volkomen stopzetten. Ik
voeg er direct aan toe dat zij natuurlijk heel belangrijk werk hebben
gedaan. Wanneer bepaalde instituten zichzelf hebben overleefd, mag men
gerust stellen dat zij vroeger zeer nuttig zijn geweest. Het is misschien
