daaraan besteedt? Is de kennis op school opgedaan, waarmede
de kinderen het leven intreden, evenredig aan de moeite en de
inspanning, gedurende den leertijd zoowel door hun onderwijzers
als door hen zelf ten koste gelegd Houdt de school wel steeds
genoegzaam het oog op de praktijk gericht? Leert men er
voor het leven? Ziedaar vragen, die men zich nooit te vaak
kan stellen, als men het onderwijs toetst aan zijn resultaten.
Aan de vruchten toch zal men den boom kennen. En waar
het blijkt, dat deze niet steeds tot volle rijpheid en ontwikkeling
komen, zal men den boom moeten verbeteren, hier hem be
snoeien, daar hem nieuwe sappen toevoeren, wil men in de
toekomst rijpe en zoete vruchten oogsten.
Wanneer wij nu weten, dat in deze gemeente aan de voor
treffelijke inrichting voor vakonderwijs, die wij bezitten, de
ambachtsschool, nog onderricht moet worden gegeven in de
vakken van gewoon lager onderwijs, omdat de lagere school
niet voorzag in de meest noodzakelijke behoeften van den tegen-
woordigen tijd, dan hebben we vóór ons onrijpe vruchten, geheel
onvoldoende resultaten van het lager onderwijs.
Bij het zoeken dan naar de oorzaken van deze ongewenschte
toestanden dringt zich, evenals bij zooveel anderen, wien het
lager onderwijs ter harte gaat, ook bij ons de vraag op Is de
leertijd niet te kort? Kan een kind van middelmatigen aanleg
in de bestaande zes leerjaren blijvende kennis vergaren van al
datgene, wat in onzen tijd ook van een gewoon ambachtsman
wordt vereischt
Te meer nadruk valt op deze vraag, daar de kinderen thans
de volksschool verlaten op een leeftijd, waarop het onderschei
dend vermogen zich pas begint te ontwikkelen, en hun oordeel
nog grootendeels moet worden gevormd, zoodat het gebruik
maken van deze natuurlijke leerkrachten voor de school bijkans
gehee! verloren gaat. Uitbreiding daarom van den leertijd schijnt
ons de eisch van het oogenblik, invoering van een 7de leer
jaar, nu reeds een wensch van velen, worde weldra de leus van
allen, die het goed met ons volksonderwijs meenen. En waar
nu in deze gemeente voor eenige jaren reeds met groot succes
5
Bijlage Q.