-2-
De veelal daarmee gepaard gaande stringente voorwaarden ontzeggen de
gemeentebesturen niet alleen de beslissingsbevoegdheid bij behartiging van
de belangen waarvoor de gelden moeten dienen, maar belemmeren ook een af
weging met andere belangen. Een andere vorm van "sluipende centralisatie"
wordt gezien in de neiging van de centrale overheid, het toezicht op de
gemeentebesturen zodanig te hanteren, dat dit toezicht als betutteling wordt
ervaren. Met deze centralisatie wordt de democratie niet gediend:
a. beslissingen van departementsambtenaren komen in de plaats van die van de
gekozenvertegenwoordigers
b. het beslissingsrecht wordt verplaatst naar een -bestuurslaag, waar
integraal bestuur bepaald minder is gewaarborgd.
Er is bij herhaling gepoogd te komen tot versterking van het lokale bestuur:
samenvoeging van gemeenten, Wet gemeenschappelijke regelingen, Wet openbaa-
lichaam Rijnmond, pre-gewesten. Over het resultaat van deze pogingen heerst
onvrede. Met name toepassing van de Wet gemeenschappelijke regelingen heeft
in het algemeen geleid tot een situatie, waarin een belangrijk deel van het
lokale bestuur, doordat soms zwaarwichtige belangen in afzonderlijke kaders
worden behartigd, aan afweging van prioriteiten is onttrokken. Bovendien
voorziet de Wet gemeenschappelijke regelingen niet in rechtstreekse verkiezing
van het bestuur van een samenwerkingslichaam, terwijl een gemeenschappelijke
regeling slechts zelden openbaarheid van bestuursvergaderingen voorschrijft.
Belangrijke beslissingen zijn daardoor aan de publieke en politieke controle
onttrokken.
Tenslotte krijgen de gemeenten de rekening gepresenteerd voer een stuk bestuur,
waarop zij geen belangrijke invloed heeft kunnen uitoefenen (de kosten uit
een gemeenschappelijke regeling voortvloeiend, moeten immers op de gemeen!
begroting worden gebracht) en komt de versnippering van de bestuurstaak over
afzonderlijke samenwerkingsverbanden de overzichtelijkheid niet ten goede.
De regering concludeert hierna, dat de toepassing van de Wet gemeenschappelijke
regelingen afbreuk doet aan de democratie.
De "Nota Bestuurlijke Organisatie" kondigde nieuwe pogingen aan:
gestreefd werd naar versterking van het lokale bestuur door:
a. samenvoeging van gemeenten volgens aan de Staten-Generaal voor te leggen
richtlijnen;
b. door gewestvorming op basis van een daartoe gewijzigde Wet gemeenschappe
lijke regelingen.
De reacties op het voorontwerp van wet leidden er toe, in zoverre van de
gekozen weg af te wijken, dat niet meer gestreefd werd naar uitbouw van de
Wet gemeenschappelijke regelingen, maar dat een afzonderlijke wettelijke
regeling voor de gewesten in voorbereiding werd genomen. In 1971 werd een
ontwerp van wet op de gewesten ingediend. Dit ontwerp vind in de Tweede Kamer
geen goed onthaal.
